W dzisiejszym świecie, gdzie technologia rozwija się w zawrotnym tempie, a informacje są łatwo dostępne, coraz częściej zapominamy o wartościach, które kryją się w naszych rodzinnych archiwach i wspomnieniach. Archiwistyka społeczna to dziedzina, która staje się coraz bardziej istotna, pozwalając na zachowanie wspomnień, dokumentów i historii, które nie zawsze trafiają do oficjalnych archiwów, ale mają ogromne znaczenie dla naszej tożsamości i pamięci zbiorowej.
Czym jest archiwistyka społeczna?
Archiwistyka społeczna to gałąź archiwistyki, która koncentruje się na zbieraniu, przechowywaniu i udostępnianiu materiałów dotyczących lokalnych społeczności, rodzinnych tradycji i codziennego życia. Chodzi tu o dokumentowanie historii osób, które nie były częścią wielkich wydarzeń, ale które poprzez swoje życie wypełniały historię kraju, miasta, wsi. To ludzie, którzy tworzyli historię swoimi działaniami, przeżyciami i doświadczeniami.
Materiałami archiwistycznymi w archiwistyce społecznej są nie tylko dokumenty i fotografie, ale także wspomnienia, pamiętniki, listy, nagrania audio i wideo, a także różnego rodzaju przedmioty codziennego użytku, które mogą mieć wartość historyczną. Celem archiwistyki społecznej jest uchwycenie tych mniej widocznych, ale równie ważnych aspektów historii, które mogą zniknąć, jeśli nie zostaną odpowiednio zabezpieczone i udokumentowane.
Dlaczego archiwistyka społeczna jest tak ważna?
- Zachowanie lokalnej historii
Archiwistyka społeczna pomaga w dokumentowaniu historii lokalnych społeczności. Często to właśnie na poziomie lokalnym, w małych miejscowościach czy w obrębie rodzin odbywały się wielkie wydarzenia, które miały wpływ na życie mieszkańców, ale nie zostały zapisane w podręcznikach historii. Dzięki archiwistyce społecznej, takie wydarzenia mogą zostać odtworzone i przekazane przyszłym pokoleniom. - Ochrona wspomnień i pamiątek rodzinnych
Wspomnienia seniorów oraz pamiątki rodzinne są nieocenionym skarbem, który warto zachować. Archiwistyka społeczna daje narzędzia do zbierania i zabezpieczania cennych materiałów, takich jak fotografie, dokumenty, nagrania wideo czy dźwiękowe, które stanowią nie tylko zapis historii, ale także fundamenty tożsamości rodzinnej. Pamiątki mogą być nie tylko źródłem wiedzy o przeszłości, ale także sposobem na lepsze zrozumienie naszych korzeni. - Budowanie więzi międzypokoleniowych
Archiwistyka społeczna to także sposób na wzmacnianie więzi międzypokoleniowych. Wspólne zbieranie i dokumentowanie historii może być wspaniałą okazją do budowania relacji między młodszymi a starszymi członkami rodziny. Opowieści, które starsze pokolenia przekazują młodszym, mają ogromną wartość edukacyjną i mogą stać się ważnym elementem wspólnego dziedzictwa. - Zbieranie materiałów do drzew genealogicznych
Archiwistyka społeczna pozwala także na tworzenie drzew genealogicznych, czyli dokumentowanie historii rodziny. Poprzez poszukiwania w archiwach, rozmowy z bliskimi oraz zbieranie różnych materiałów, takich jak zdjęcia, akty urodzenia czy śluby, możemy stworzyć pełną historię rodziny, która nie tylko pozwala poznać naszych przodków, ale także może wpłynąć na poczucie przynależności do danej społeczności. - Edukacja i popularyzacja historii
Dzięki archiwistyce społecznej lokalne społeczności mają możliwość edukowania młodszych pokoleń o swojej historii. Działania archiwistyczne prowadzone na poziomie lokalnym mogą wspierać szkoły, uczelnie oraz instytucje kultury w nauczaniu o przeszłości, angażując jednocześnie mieszkańców w aktywne tworzenie wspólnej pamięci.
Jakie działania obejmuje archiwistyka społeczna?
- Zbieranie materiałów archiwalnych – archiwistyka społeczna to proces zbierania różnych materiałów, które mają wartość historyczną. Mogą to być dokumenty, zdjęcia, listy, a także nagrania audio i wideo. Zbieranie tych materiałów odbywa się często w ramach projektów społecznych lub w działaniach osób prywatnych.
- Zabezpieczanie i przechowywanie materiałów – odpowiednie zabezpieczenie materiałów jest kluczowe, aby zachować je na przyszłość. Archiwistyka społeczna oferuje narzędzia do prawidłowego przechowywania dokumentów, zdjęć i innych pamiątek, by chronić je przed zniszczeniem.
- Digitalizacja materiałów – w dobie cyfryzacji, archiwistyka społeczna umożliwia przekształcanie tradycyjnych materiałów w formy cyfrowe. Dzięki temu, wspomnienia, dokumenty i zdjęcia mogą zostać zachowane na dłużej i udostępnione szerszej publiczności.
- Przeprowadzanie wywiadów i tworzenie historii mówionej – jednym z głównych narzędzi archiwistyki społecznej jest metoda historii mówionej. Poprzez rozmowy z osobami starszymi, członkami rodziny czy mieszkańcami lokalnych społeczności, archiwiści społeczni zbierają cenne wspomnienia, które stanowią bogate źródło wiedzy.
Podsumowanie
Archiwistyka społeczna jest nieocenioną dziedziną, która pozwala na zachowanie pamięci o ludziach, wydarzeniach i tradycjach, które mogą zostać zapomniane w erze cyfryzacji. Dzięki niej, lokalne społeczności mogą dokumentować swoją historię, pielęgnować pamięć o przodkach oraz edukować przyszłe pokolenia o wartościach i tradycjach, które kształtowały ich życie. To także doskonała okazja do budowania więzi międzypokoleniowych i odkrywania historii, która jest bliska naszym sercom.
Zachowanie rodzinnych pamiątek, tworzenie lokalnych archiwów i rozwijanie projektów genealogicznych to inwestycja w przyszłość – w przyszłość, która będzie mogła poznać naszą przeszłość.
W Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Kalwarii Zebrzydowskiej realizujemy “Kalwaryjskie Archiwum Społeczne – Łączy nas Kalwaria!”. Projekt obejmuje digitalizację i opracowanie materiałów historycznych, które będą dostępne online, dając każdemu możliwość poznania bogatej historii naszej gminy. Przedsięwzięcie otrzymało wsparcie w ramach programu grantowego Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności. Komponent: Odporność i konkurencyjność gospodarki; Inwestycja A2.51.1: Program wspierania działalności podmiotów sektora kultury i przemysłów kreatywnych na rzecz stymulowania ich rozwoju.
